Güneydoğu Asya’da tsunamiler, genellikle deniz tabanındaki depremler, denizaltı volkanik patlamalar veya deniz tabanındaki çeşitli tektonik aktiviteler sonucunda ortaya çıkan büyük su dalgalarıdır. Tsunamiler, okyanus tabanındaki kabuk levhalarının birbirine çarpması, ayrılması veya kayması sırasında meydana gelen enerjinin su kütlesini etkilemesiyle oluşur. Bu kompleks süreç, genellikle deniz dibindeki su kütlesinin ani bir şekilde yükselmesine ve ardından büyük dalgaların oluşmasına yol açar.
Tsunamilerin ana nedenlerinden biri, Pasifik Okyanusu’nda ve çevresinde yer alan Büyük Okyanus Levha’sı, Hint-Avustralya Levhası, Filipin Levhası ve diğer çevresel levhaların birbirleriyle etkileşimleridir. Bu levhalar arasındaki farklı hareketler, potansiyel enerji birikimine neden olabilir ve bu enerjinin serbest bırakılması, devasa tsunamilere yol açabilir.
Deniz tabanındaki depremler, tsunamilerin en yaygın nedenlerindendir. Levha sınırlarındaki gerilme ve kayma sonucunda ortaya çıkan depremler, deniz tabanında ani bir şekilde yer değiştirmeye neden olur. Bu yer değiştirme, su altındaki su kütlesini etkiler ve bir dizi enerji dalgası oluşturur. Bu enerji dalgaları, deniz tabanında başladıkları noktadan itibaren okyanusun derinliklerine doğru hareket eder.
Bu deprem kaynaklı tsunamiler, özellikle çekirdek bölgelerde (episantr) ortaya çıkar ve genellikle 7.0 ve üzeri büyüklükteki depremlerle ilişkilidir. Depremin büyüklüğü ve yerleşim yeri, oluşan tsunaminin büyüklüğünü ve etkisini belirleyen önemli faktörlerdir.
Denizaltı volkanik patlamalar da tsunamilere neden olabilir. Deniz tabanındaki volkanik patlamalar, sıvı lav, kaya ve gazların suya karışmasıyla birlikte büyük miktarlarda suyun yükselmesine neden olabilir. Bu durumda oluşan su kütlesi, çevresindeki su ile etkileşime geçerek tsunami dalgalarını meydana getirebilir.
Tektonik aktivitelerin bir diğer formu da levha kaymalarıdır. Levhaların yan yana hareketi veya bir levhanın diğerinin altına girmesi, deniz tabanındaki su kütlesini etkileyebilir ve büyük ölçekli tsunamilere yol açabilir.
Tsunamilerin oluşumunda belirleyici bir faktör de suyun derinliğidir. Daha derin sular, enerji dalgalarının daha az dirençle ilerlemesine izin verir, bu da tsunaminin daha uzun mesafelere ulaşmasına ve daha büyük etkiler yaratmasına olanak tanır.
Tsunami dalgaları genellikle okyanusun ortasında düşük bir yükseklikte başlar, ancak kıyıya yaklaştıkça su derinliği azaldıkça dalgalar yükselir. Tsunami dalgaları, genellikle bir dizi artçı dalgayla birlikte gelir, bu da felaketi daha da kötüleştirebilir.
Güneydoğu Asya’da tsunamiler, bölgenin tektonik olarak aktif olması nedeniyle özellikle sık görülen doğal felaketlerden biridir. Bölgede yaşanan büyük depremler, volkanik patlamalar ve levha kaymaları, bu tsunamilerin ortaya çıkmasına katkıda bulunur. Bu nedenle, bu bölgelerde yaşayan topluluklar için tsunami uyarı sistemleri, afet hazırlığı ve topluluk eğitimi büyük önem taşır.